به گزارش پرشین خودرو به نقل از پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، یحیی آل‌اسحاق؛ مدیر کهنه کار بازرگانی کشور که حضور بر کرسی وزارت بازرگانی را طی سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶ در کارنامه دارد و به عنوان رییس پیشین اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران فعالیت کرده است در گفتگویی مفصل به تشریح دیدگاه های خود در ارتباط با ارتصال ریل به بنادر ایران پرداخت.
آل اسحاق بر این باور است که نارسا بودن حمل و نقل کشور موجب خواهد شد تا فعالیت اقتصادی به ویژه در حوزه صادرات غیر اقتصادی، تلقی شود و اگر بتوان بسترهای مناسب حمل و نقل را ایجاد کرد فعالان اقتصادی تمایل بیشتری برای فعالیت خواهند داشت. آل اسحاق همچنین تاکید دارد که خطوط ریلی به مراکز تولیدی در بنادر کشور وصل شوند چراکه موجب جهش اقتصادی در کشور می‌شود، پدیده‌ای که اقتصاد ایران را زیر و رو می‌کند. در نهایت وی می‌گوید متاسفانه طی سالیان اخیر آن گونه که باید و شاید به ایجاد شبکه ریلی نپرداخته‌ایم و در این حوزه مشکلات اساسی داریم که باید به صورت کلی برطرف شود. متن گفتگوی تشریحی را می خوانید:
ضرورت توسعه بسترهای حمل و نقل اعم از جاده‌ای، ریلی و هوایی را در چه می‌بینید و به نظر شما کدام یک از شقوق حمل و نقل از جایگاه بالاتری برخوردار است؟
توسعه بسترهای حمل و نقل یک کشور از ضرورت‌های اقتصادی آن است، مخصوصا کشورهایی که موقعیت‌های جغرافیایی خاصی دارند و ایران نیز از لحاظ ژئوپلتیکی در منطقه از مزیت‌های مختلفی برخوردار است. ایران در نقطه‌ای واقع شده که می‌تواند به عنوان هاب منطقه فعالیت کند. حمل و نقل در واقع مسیر واردات، صادرات و توزیع کالا را در یک کشور شکل می‌دهد و نیازمند یک شبکه فراگیر است. ایجاد زیرساخت‌های مناسب حمل و نقل از جمله حمل و نقل ریلی از قیمت تمام شده برای صاحبان کالا می‌کاهد. باید به این موضوع اعتقاد داشت که توسعه اقتصادی کشور مستلزم توسعه امور زیربنایی است. ایران دارای موقعیت جغرافیایی خاصی است و ۱۵ کشور در همسایگی آن قرار گرفته‌اند. وقتی شما از چنین مزیت بالایی برخوردارید باید بتوانید با اتصال از شمال، جنوب، شرق و غرب به بهترین شکل ممکن از فرصت‌های انتقال کالا در منطقه بهره مند شوید. به طور حتم استفاده از پتانسیل منطقه‌ای ایران در جهت ترانزیت کالا اثرگذاری بسیار کلیدی در اقتصاد کشور دارد.
یکی از دلایلی که نمی‌توانیم به خوبی صادرات داشته باشیم این است که هزینه حمل و نقل و قیمت تمام شده بالا است. شما زمانی می‌توانید به خوبی در بخش صادرات عمل کنید که هزینه حمل و نقل برای صادر کننده به بیش از ۱۵ درصد نرسد اما زمانی که هزینه حمل و نقل به ۳۰ درصد افزایش می‌یابد، دیگر صادرات صرفه اقتصادی ندارد.
وضعیت حمل و نقل جاده‌ای، هوایی و ریلی کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه در بحث حمل و نقل هوایی، ریلی و جاده‌ای با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستیم و این در حالی است که از لحاظ جغرافیایی به عنوان هاب منطقه مطرح شده ایم. در این میان نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های ترانزیتی در حوزه واردات، صادرات و توزیع کالا به نحو مطلوب استفاده کنیم. بعضا نارسا بودن حمل و نقل کشور موجب شده تا صادرات غیر اقتصادی باشد و فعالان اقتصادی تمایلی به صادرات کالای تولیدی خود نداشته باشند. به طور حتم اگر بتوانیم بسترهای مناسب حمل و نقل را ایجاد کنیم، صادر کنندگان و وارد کنندگان تمایل بیشتری برای فعالیت اقتصادی خواهند داشت که این مساله مزیت فوق‌العاده‌ای برای یک کشور به شمار می‌آید و می‌تواند موجب رونق و پویایی اقتصاد آن شود. ایران می‌تواند به عنوان مسیری برای انتقال کالا مدنظر قرار گیرد و ترانزیت از طریق کشور ما صورت پذیرد که این امر اتفاقات خوبی را به همراه خواهد داشت. نبود بسترهای لازم حمل و نقل موجب شده است افزایش هزینه‌های صاحبان کالا از مشکلات اساسی به شمار رود. به طور حتم توسعه شبکه ریلی فعالیتی بسیار شایسته در عرصه اقتصادی محسوب می‌شود و می‌تواند موجبات توسعه صادرات، واردات و اتصال به بازارهای داخلی و خارجی را فراهم کند.
آنچه که باید بدانیم این است که ظرفیت حمل و نقل ریلی با میزان نیاز کشور همخوانی ندارد. اگر بتوانیم خطوط ریلی خود را توسعه بخشیم می‌توانیم شاهد رشد چشمگیر جابجایی و ترانزیت کالا باشیم. علاوه بر این باید به علاقه و ظرفیت کشورهای همسایه جهت سرمایه‌گذاری در کشور واقف باشیم. به طور مثال هندی‌ها علاقه بالایی جهت سرمایه‌گذاری در زمینه توسعه شبکه ریلی و نیز توسعه اقتصادی در چابهار دارند. اگر بتوانیم از چنین پتانسیلی استفاده کنیم و سرمایه هندی‌ها را به توسعه شبکه ریلی در چابهار اختصاص دهیم این مساله رونق صنایع دیگری از جمله واگن‌سازی و ریل سازی را نیز به همراه خواهد داشت و موجب اشتغالزایی در منطقه می‌شود.
در این بین اتصال ریل به بنادر از چه جایگاهی برخوردار است؟
اگر قصد داریم اقتصاد فعال و پویایی داشته باشیم باید شقوق مختلف حمل و نقل را به بنادر کشور متصل کنیم و در این بین اتصال شبکه ریلی به بنادر مختلف کشور از جمله بنادر بزرگ باید به طور ویژه در دستور کار قرار گیرد. اگر خطوط ریلی به مراکز تولیدی در بنادر کشور وصل شوند و توسعه حمل و نقل ریلی در کشور را شاهد باشیم به طور حتم جهش اقتصادی ایجاد خواهد شد و اقتصاد ایران را زیر و رو خواهد کرد. در بسیاری از کشورهای دنیا بسترهای ریلی به گونه‌ای مد نظر قرار گرفته‌اند که ریل به انبار کارخانه متصل است و کالا پس از تخلیه از کشتی و انبارشدن در کارخانه تحت نظر گمرک قرار می‌گیرد و انبار کارخانه و گمرک یکی است که این مسئله به شدت هزینه‌های مختلف انبارداری را کاهش می دهد. بنابراین اگر بتوانیم شبکه ریلی را به بنادر متصل کنیم، دیگر شاهد این میزان دپوی کالا در گمرک نخواهیم بود.
همان گونه که می‌دانید ارزان‌ترین، مناسب‌ترین و امن‌ترین شقوق حمل و نقل، ریل است و کشورهای توسعه یافته دنیا طی سالیان اخیر برنامه ویژه‌ای را درخصوص توسعه شبکه ریلی خود عملیاتی کرده‌اند. باید بدانیم که در حمل و نقل هوایی و جاده‌ای با مشکلات مختلفی از جمله فرسودگی ناوگان، بالا بودن میزان مصرف انرژی و نبود استانداردهای جهانی روبه‌رو هستیم و به لحاظ زیست محیطی و قیمت تمام شده، استفاده از حمل و نقل جاده‌ای و هوایی نسبت به حمل و نقل ریلی به صرفه نیست.
راهکار شما برای توسعه شبکه ریلی در کشور چیست؟
با توجه به اینکه حمل و نقل ریلی بخش‌های مختلفی از جمله بار، مسافر و ترانزیت را در بر می‌گیرد اگر بتوانیم سرمایه‌گذاری درست و مناسبی در بخش حمل و نقل ریلی داشته باشیم و دولت بتواند با توجه به اهداف مد نظر در برنامه ششم توسعه رقم مناسبی را به ریل سازی در کشور اختصاص دهد، شاهد بهبود و توسعه شبکه ریلی خواهیم بود اما متاسفانه طی سالیان اخیر آن گونه که باید و شاید به ایجاد شبکه ریلی نپرداخته‌ایم و در این حوزه مشکل اساسی داریم که باید به صورت کلی برطرف شود. یکی از دلایلی که نمی‌توانیم به خوبی صادرات داشته باشیم این است که هزینه حمل و نقل و قیمت تمام شده بالا است. شما زمانی می‌توانید به خوبی در بخش صادرات عمل کنید که هزینه حمل و نقل برای صادر کننده به بیش از ۱۵ درصد نرسد اما زمانی که هزینه حمل و نقل به ۳۰ درصد افزایش می‌یابد، دیگر صادرات صرفه اقتصادی ندارد.
باید بتوانیم با ایجاد شبکه ریلی در داخل و اتصال آن به خارج از کشور کالای خود را به سایر کشورهای منطقه و حتی کشورهای دورتر از جمله اروپا صادر کنیم. ما از مزیت ویژه‌ای در این حوزه برخوردار هستیم و می‌توانیم بخشی از کالای خود را از مسیر ترکیه به اروپا منتقل کرده و بخش دیگری را با توسعه شبکه ریلی از طریق عراق به عمان و سوریه صادر کنیم. متاسفانه در حال حاضر حتی از ظرفیت موجود از همسایگی عراق به خوبی بهره نبرده‌ایم و به دلیل نبود ۱۷ کیلومتر ریل از شلمچه، بار در مرز عراق خالی شده و مجددا با ماشین‌های عراقی بارگیری می‌شود که این مساله نه تنها از لحاظ اقتصادی بلکه از نظر امنیتی نیز به صرفه نیست.
نقش دولت را در توسعه شبکه ریلی در چه مواردی می دانید؟
به طور حتم اهمیت قضیه برای دولت و اقتصاد کشور مشخص است و در اینکه ایران هاب منطقه در حوزه حمل و نقل است شکی وجود ندارد. باید به شقوق مختلف حمل و نقل توجه ویژه داشته باشیم و در این رابطه اولویت‌بندی کنیم. دریا، جاده، مسافر، بار و حمل و نقل هوایی بخش‌های مختلفی هستند که با توجه به موقعیت جغرافیایی کشور می‌توانند اقتصاد را رونق بخشند. اگر بتوانیم برنامه‌ریزی درستی در جهت توسعه شبکه ریلی داشته باشیم درصد بالایی از مشکلات اقتصادی کشور حل خواهد شد. علاوه بر این باید به گونه‌ای عمل کنیم که زندگی اقتصادی ۱۵ کشور همسایه ایران نسبت به ما احساس نیاز کند. این گونه است که می‌توانیم از موقعیت جغرافیایی و منطقه‌ای خود به نحو بهینه در راستای توسعه اقتصادی گام برداریم. شما نمی‌توانید رابطه بین امنیت ملی، توسعه تجارت و توسعه حمل و نقل را نادیده بگیرید. اگر موقعیت جغرافیایی ایران در اختیار هر کشور دیگری بود به نحو مطلوب از آن بهره می‌برد و در جهت توسعه اقتصادی خود حرکت می‌کرد. دولت باید بتواند حمل و نقل ریلی را از حاشیه به متن ببرد. هر یک از کشورهای توسعه یافته، وزارتخانه جداگانه‌ای در حوزه حمل و نقل دارند و اهمیت ایجاد چنین ساختاری برای ایران به هیچ وجه قابل کتمان نیست و در حال حاضر حمل و نقل بخشی از وزارت راه و شهرسازی در کشور به شمار می رود و به دلیل مشکلات عدیده به ویژه عدم تمرکزگرایی آن گونه که باید و شاید به آن پرداخته نشده است. اگر بتوانیم سرمایه‌گذار بخش خصوصی را در حوزه ریلی جذب کنیم و فضای لازم و کافی را به فعالان این حوزه اختصاص دهیم، به طور حتم سرمایه‌گذاران آماده و علاقه‌مندی وجود دارند که با توجه به درآمدزا بودن این فعالیت، نسبت به توسعه شبکه ریلی اقدام کنند. در عین حال باید تسهیلات و مشوق‌های لازم برای فعالان مربوطه در نظر گرفته شود. جالب است بدانید آلمانی‌ها برای فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در بخش ریلی ۴۰ میلیارد دلار بودجه کنار گذاشته‌اند علاوه بر این تخفیفات بالای زیست محیطی را با آن همراه کرده‌اند. ما نیز باید نوع نگاه خود را تغییر دهیم و همانند کشورهای توسعه یافته در این حوزه عمل کنیم.
آنچه که باید بدانیم این است که ظرفیت حمل و نقل ریلی با میزان نیاز کشور همخوانی ندارد. اگر بتوانیم خطوط ریلی خود را توسعه بخشیم می‌توانیم شاهد رشد چشمگیر جابجایی و ترانزیت کالا باشیم. علاوه بر این باید به علاقه و ظرفیت کشورهای همسایه جهت سرمایه‌گذاری در کشور واقف باشیم.
بخش خصوصی به چه شرایطی برای فعالیت و مشارکت در توسعه شبکه ریلی نیازمند است؟
بخش خصوصی از سرمایه و تخصص لازم در این حوزه برخوردار است، اما آنچه که اهمیت دارد این است که دولت از میزان تصدیگری خود در امور بکاهد و بروکراسی‌های مختلف و زمان‌بر حذف شود. باید به بخش خصوصی اعتماد کنیم و فعالیت مربوطه را به آنها واگذار نماییم. طی سالیان اخیر دولت تا حدودی توانسته است از میزان تصدیگری خود بکاهد و اعتماد بیشتری را نسبت به بخش خصوصی ایجاد کند، هرچند که شرایط آن گونه که باید روان نیست و کماکان با نقطه ایده‌آل فاصله داریم. بخش خصوصی آمادگی فعالیت در این حوزه را به دلیل سودآور بودن آن دارد اما کماکان شرایط مطلوب برای فعالیتش فراهم نیست. باید بخش خصوصی به بازی عملیاتی وارد شود و دولت به فعالان و سرمایه‌گذاران اجازه دهد وارد صحنه شوند. در عین حال نباید نسبت به ارائه تسهیلات و مشوق‌های مختلف کوتاهی کرد و با توجه به اینکه فعالیت در بخش حمل و نقل به عنوان یک سرمایه‌گذاری بلند مدت تلقی می‌شود نیازمند حمایت‌های بلندمدت هم هست و این مساله باید در دستور کار دولت قرار گیرد. همه کشورهای توسعه یافته دنیا در مسیر توسعه شبکه ریلی خود گام برداشته اند و کشور ما نیز از این قضیه مستثنی نیست. در برنامه ششم توسعه ۱۷ میلیارد دلار برای توسعه شبکه ریلی در نظر گرفته شده است که این رقم در اختیار صندوق توسعه ملی است. اگر قصد داریم از چنین منبع مالی به نحو مطلوب بهره ببریم باید اعتبار مذکور در اختصاص بخش خصوصی قرار گیرد و دولت از میزان تصدیگری خود بکاهد.
توصیه شما به منظور توسعه شبکه ریلی و فعالیت بهینه در این عرصه چیست؟
توسعه شبکه ریلی توسعه پایدار را به همراه خواهد داشت و موضوع حمل و نقل از مسائل اساسی در توسعه اقتصادی کشورها به شمار می‌رود. باید توسعه شبکه ریلی به اولویت اصلی دولت تبدیل شود و تا زمانی که چنین نگاهی در عرصه عملیاتی ظهور و بروز پیدا نکند، پویایی اقتصادی را به دنبال نخواهد داشت.
نظر شما