به گزارش «پرشین خودرو»، در دنیای رقابتی امروز، صنایع موقعیت استراتژیکی دارند و در میان بخشهای مختلف صنعتی، صنعت خودرو با سابقة 120 ساله یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین صنایع در رشد و توسعة صنعتی کشورها است. یکی از مهمترین نقاط قوت این صنعت، ارتباط های پسین و پیشین آن با سایر بخش های اقتصادی و اجتماعی کشورها می باشد؛ به نحویکه، ضمن تأمین بازار مناسب برای فعالیت های پایین سری و بالاسری خود، از یك سو به ارتقای سطح کیفی تولید و خدمات منتهی می‌شود و نشان‌دهندة نوع نگاه افراد جامعه به آموزش، صنعت، مفهوم رشد و توسعه، سکون یا حرکت، نوآوری و خلاقیت است. بدین ‌روی، از صنعت خودرو به عنوان روح تولیدی و حرکت آفرینی یک جامعه یاد می شود و کیفیت صادرات و نماد آن به‌عنوان یک نشان و اعتبار ملی تلقی می شود. این صنعت، طی زمان به دلیل جهانی شدن، سخت‌تر شدن مقررات و قوانین به‌دلیل نگرانی‌‌های زیست ‌محیطی، افزایش قیمت سوخت های فسیلی و کاهش ذخایر نفتی شاهد تغییرات قابل توجهی بوده است. در واقع، عوامل مختلفی همچون استفاده از نوآوری های مختلف در سوخت، قطعات خودرو، زیرساخت‌های اجتماعی، رویه های تولید و تغییرات در بازارها، تأمین کنندگان و ساختارهای کسب وکار بر نحوة تكامل این صنعت اثر داشته‌ است. در یك طبقه‌بندی كلی، سیر تكوینی صنعت خودرو در جهان را می‌توان در 10 دوره به‌صورت زیر خلاصه كرد. تولد صنعت خودرو (1910ـ1890): توسعة سریع فناوری‌ها؛ فراهم شدن زیرساخت‌های اجتماعی لازم جهت گسترش خودرو در آمریكا و طراحی فورد مدل T. ایجاد زیرساخت‌های اولیة خودرو (1920ـ1910): تداوم توسعة فناوری‌ها و زیرساخت‌های اجتماعی؛ دستیابی به صرفه‌های مقیاس به‌ دلیل انجام تولید انبوه؛ راه‌اندازی خط مونتاژ فورد در سال 1913 و معرفی طرح قطعات قابل تعویض و استانداردشده برای گسترش مرحلة تولید انبوه؛ آغاز ادغام خودروسازان با سایر شركت‌ها (برای مثال جنرال موتورز و شورلت)؛ راه‌یابی خودروها به سایر بازارها (برای مثال ظهور جنرال موتورز در بازار كشور كانادا). تولید انبوه و متنوع (1930ـ1920): تداوم گسترش زیرساخت‌ها؛ اتخاذ رویه‌های جدید تولید و ادغام شركت‌ها (برای مثال بنز و دایملر، کرایسلر و دوج، فورد و لینکولن)؛ افزایش دسترسی عموم به طیف گسترده‌ای از ماشین‌های مورد نیاز به‌دلیل استفاده از روش تولید انبوه؛ افزایش سهم بازاری جنرال موتورز در مقایسه با فورد به‌ دلیل پذیرش راهبرد جدید تولیدات متنوع. ظهور بازیگران جدید (1940ـ1930): گسترش برندهای مختلف وسایل نقلیة جدید (برای مثال فورد مرکوری، لینکولن کانتینتال، فولکس واگن)؛ متمایز شدن بازارهای خودروی اروپایی و آمریكایی در نتیجة تغییر گرایش‌ها و ترجیحات متقاضیان خودرو؛ كسب مزیت رقابتی جنرال موتورز نسبت به شركت فورد به‌ دلیل تداوم راهبرد تولیدات متنوع. پایان جنگ جهانی دوم (1950ـ1940): گسترش راهبردهای تولید و كسب‌وكارهای جدید؛ توقف تولید خودروهای غیرنظامی به‌دلیل بهره‌گیری از ظرفیت كارخانجات برای تولید ماشین‌های نظامی؛ نابودی اقتصاد اغلب كشورهای اروپایی، آسیایی و اقیانوسیه نظیر ژاپن در نتیجة جنگ و الزامی شدن گسترش راهبردهای تولید و كسب‌وكارهای جدید(از قبیل تویوتا) و معرفی زنجیرة تولید ناب. عصر بكارگیری نوآوری‌های مبتنی بر فناوری (1960ـ1950): ایجاد تغییرات قابل توجه در صنعت خودرو بواسطة بكارگیری نوآوری‌های مبتنی بر فناوری. عصر خودروهای كارآمد به ‌لحاظ سوخت (1980ـ1970): توسعة فناوری خودروهای با الایندگی كمتر (نظیر مبدل‌های كاتالیزوری) در نتیجة تصویب قوانین سخت‌گیرانه‌تر در حوزة محیط‌زیست و بحران نفت؛ راه‌یابی خودروهای خارجی(همچون هوندا سیویک ژاپن) به بازارهای آمریكا؛ افزایش تمایل مصرف‌كنندگان به خودروهای كارآمد به‌لحاظ سوخت به‌دلیل افزایش قیمت نفت و سوخت؛ گسترش تولید خودروسازان ژاپنی (افزایش سهم بازاری خودروهای كارآمد به‌لحاظ سوخت آسیایی در كشورهای توسعه‌ یافته). آغاز جهانی شدن (1990ـ1980): تداوم افزایش سهم بازاری خودروهای كارا به‌لحاظ سوخت؛ به‌نحوی‌كه، صنعت خودروی آمریکا تدریجاً سهم بازاری خود را به خودروهای با کیفیت بالا، کارا به لحاظ سوخت و قابل دسترسی ژاپنی داد؛ تسریع در جهانی شدن تولید خودرو بواسطه ایجاد پایگاه‌ در خارج از مرزها و ادغام خودروسازان چندملیتی كه ماحصل آن افزایش ظرفیت خودروسازان برای نفوذ سریع و با هزینة كمتر در بازارهای جدید بود. تنوع‌بخشی و افزایش دامنة انتخاب مصرف‌كننده (2000ـ1990): تداوم جهانی شدن، ایجاد كارخانجات مونتاژ بزرگ در خارج از كشور و گسترش ادغام خودروسازان بزرگ و چند ملیتی كه ماحصل آن افزایش قدرت انتخاب مصرف‌كنندگان و رقابت میان بازیگران خودرو بود. تشدید اتحادهای جهانی و همكاری‌های استراتژیك تجاری با خودروسازان خارجی. عصر مشكلات مالی (سال 2000 تا كنون): رشد بسیار آهسته درآمد این صنعت در مقایسه با گذشته؛ تغییر ترجیحات مصرف‌كنندگان از خودروهای بزرگ با مصرف زیاد سوخت به خودروهای كوچكتر و ماشین‌های كارآمد به‌لحاظ سوخت به دلیل افزایش قیمت سوخت و نگرانی‌های زیست‌محیطی؛ افزایش بیكاری و كاهش ثروت در بسیاری از كشورهای جهان در نتیجة تسری اثرات بحران اقتصادی جهانی سال 2007؛ كاهش تقاضای خودرو به‌دلیل كاهش درآمدهای قابل تصرف و افزایش بدبینی نسبت به آینده؛ كاهش قابل توجه فروش خودرو در سال‌های 2008 و 2009 (گرچه در سال‌های بعد بهبود یافت) در مجموع می‌توان گفت، با گذشت زمان صنعت خودرو به‌سمت استفاده از نوآوری‌های مبتنی بر فناوری، توجه به مسائل زیست‌محیطی، ترجیحات مصرف‌كنندگان حركت كرده است و در تمامی این مدت جهت‌گیری اصلی آن ادغام و ایجاد اتحادهای استراتژیك به‌منظور بهره‌مندی از صرفه‌های مقیاس بوده است. بی‌تردید در صورت عدم تبعیت صنعت خودروی ایران از جهت‌گیری صنعت جهانی خودرو، رشد و شكوفایی آن امكان‌پذیر نیست در این ارتباط گام‌های برداشته شده جهت اتحاد استراتژیك دو غول خودروی ایران(ایران خودرو و سایپا) می‌تواند مثمر ثمر باشد و ضروری است تلاش های لازم برای عملیاتی شدن این اتحاد برداشته شود. - بهاره عریانی ‌عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی