به گزارش پرشین خودرو، ابر و باد و مه و خورشید، پشت هاله سیاه و غلیظی که بر آسمان تهران و سایر کلان‌شهرها چسبیده، پنهان شده‌اند. سال‌هاست شروع فصل سرد به جای بارش باران و برف، با ماسکی سیاه و سمج از آلاینده‌ها همراه است. تعطیلی مدارس و ادارات، محدودیت تردد خودروها و افزایش بیماری‌های قلبی و تنفسی، هر ساله بخشی از این معضل است.

سال جاری اما، سناریوی قدیمی انگشت اتهام به سوی یکدیگر گرفتن نهادها با تغییری مهم مواجه شد: متهم کردن خودروهای سواری شهروندان به عنوان عامل اصلی آلودگی هوا. ادعایی که سخنان معاون وزیر بهداشت آغازگر آن بود و به سرعت موجب رقابت میان مسئولان برای ارائه اعداد بالاتر شد:

• محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس: «۸۲ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از وسایل نقلیه شهری است.»
• فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت: «۶۰ درصد از آلودگی کلان‌شهرها از جمله تهران مربوط به خودروهاست.»

حقیقت سیاهه انتشار

یکی از روش‌های معمول برای تخمین سهم منابع آلاینده، «سیاهه انتشار» است که آلایندگی‌ها را به تفکیک مکان و زمان بیان می‌کند. با این حال، این روش محدودیت‌های جدی دارد:

• قابلیت شناسایی آلاینده‌های ناشی از فرایندهای غیرسوختی را ندارد.
• ذرات معلق ثانویه ناشی از واکنش‌های شیمیایی در جو را در نظر نمی‌گیرد.
• مطالعات یکپارچه و مستمر در ایران وجود ندارد و قیاس منابع آلاینده ناممکن است.
• آخرین سیاهه انتشار مربوط به سال ۱۳۹۶ است و به‌روز نشده است.
• هیچ مدلی قادر به تفکیک دقیق منابع و شناسایی ذرات معلق موجود نیست.

حتی آخرین سیاهه نشان می‌دهد که خودروهای سواری تنها ۱۴ درصد و خودروهای تجاری و موتورسیکلت‌ها ۲۶ درصد سهم آلودگی را دارند. چند واقعیت مهم که اغلب نادیده گرفته می‌شوند:

• فرسودگی خودروهای گازوئیلی: یک خودروی فرسوده گازوئیلی ۱۰ تا ۳۰ برابر یک خودروی سواری فرسوده آلاینده تولید می‌کند.
• کیفیت سوخت بنزین: برخی مناطق از بنزین یورو۳ و یورو۲ استفاده می‌کنند و بنزین سوپر یا با کیفیت بهتر یا در دسترس نیست یا قیمت بالایی دارد.
• عمر وسایل نقلیه: از ۴۱ میلیون خودرو در کشور، بیش از ۲۲ میلیون خودرو فرسوده هستند که ۱۰ تا ۲۰ برابر خودروهای جدید آلاینده تولید می‌کنند.

سهم مازوت در آلودگی

مازوت، سوختی سنگین و غنی از گوگرد، یکی از اصلی‌ترین منابع آلودگی و انتشار گازهای گلخانه‌ای است. اثرات آن شامل:

• مرگ سالانه حدود ۲۶۵ هزار نفر در سطح جهانی و تشدید مشکلات ریوی کودکان.
• تولید باران اسیدی و تخریب محیط زیست به دلیل واکنش دی‌اکسید گوگرد با آب ابرها.

روزانه در ایران حدود ۲۱ میلیون لیتر مازوت سوزانده می‌شود و نیروگاه‌هایی مانند مفتح، سلیمی و شازند بزرگترین مصرف‌کنندگان هستند. بر اساس واپسین سیاهه انتشار، ۳۰ درصد آلودگی هوا ناشی از صنایع و نیروگاه‌هاست.

سوال کلیدی

اگر سهم مازوت و سوخت کثیف و فرسودگی خودروها تقریبا برابر باشد، چرا برخی مسئولان تنها خودروهای سواری را مقصر اصلی معرفی می‌کنند و مازوت و کیفیت سوخت را نادیده می‌گیرند؟ این چشم‌بستن بر واقعیت‌ها، حقیقت علت اصلی آلودگی هوا را تحریف می‌کند.