به گزارش پرشین خودرو، قرارگیری صنعت خودرو در فهرست اولین صنایع تحریمی در 15 مرداماه 1397 و تشدید تحریم ها علیه آن در 13 آبان ماه 1398، موجب خروج شرکای خارجی و اخلال در زنجیره تامین صنعت خودرو شد که این موضوع به توقف تولید خودروهای CKD و کمبود قطعات منفصله و مجموعه‌های با فناوری بالا بواسطه عدم پیگیری داخلی‌سازی در ادوار گذشته در این صنعت ناشی از نبود توجیه اقتصادی و فنی تولید به علت ثبات دستوری نرخ ارز،‌ انجامید.

این وقایع توام با جهش نرخ ارز و تاثیر آن بر قیمت مواد اولیه وارداتی و داخلی موجب کاهش تولید و افزایش تعداد خودروهای ناقص در کف پارکینگ خودروسازان و نهایتا، کاهش عرضه خودرو شد.

علاوه بر آن، اختلاف نظر در فرآیند قیمت گذاری و عدم تناسب میان قیمت خودرو با افزایش قیمت مواد اولیه در هماهنگی با جهش نرخ ارز (نظیر ورق فولادی، پلاستیک های مهندسی و مواد شیمیایی و پلیمری و ....) موجب افزایش شکاف بین قیمت کارخانه و قیمت بازار خودرو شد؛ این موضوع همراه با انتظارات تورمی ناشی از جهش نرخ ارز و محدودیت ورود سرمایه‌های سرگردان به بازارهای ارز و سکه، انگیزه ورود دلالان به بازار خودرو را فراهم کرد.

کاهش عرضه و افزایش تقاضا به ایجاد شکاف قیمت فروش کارخانه و بازار آزاد و تشدید این موضوع از ناحیه افزایش تقاضای سفته‌ بازی دامن زد.

از آنجا که بواسطه کمبود برخی از قطعات و مجموعه‌ها و نیاز به سرمایه در گردش، افزایش تولید و عرضه در کوتاه مدت میسر نبود، دولت در راستای مدیریت تقاضا و حذف واسطه‌گران از این بازار به روش‌هایی نظیر قرعه‌کشی و ایجاد محدودیت‌هایی در خرید خودرو اقدام کرد؛ اما این روش در کاهش شکاف قیمتی و تقاضا در این بازار چندان موفق نبود.
 

نکات کلیدی و پیشنهاد

فناوری زنجیره بلوکی یک پایگاه توزیع داده مبتنی بر اجتماع میلیون‌ها نقطه اشتراک است که به صورت هم زمان داده‌هایی در آن ثبت و اصلاح شده و از این پلتفرم باز، آزاد و در عین حال پیچیده، برای تبادلات مالی، علمی و اطلاعاتی استفاده می‌شود.

ویژگی‌های این فناوری موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش کارایی از طریق حذف واسطه ها در زنجیره تامین و تسریع انجام معاملات و تراکنش ها؛ افزایش امنیت با ممانعت از نشر اطلاعات جعلی و تهدید هکرها با رمزنگاری معاملات؛ حذف فرآیندهای سنتی، بوروکراسی و کاغذبازی و همچنین کاهش احتمال وقوع خطای انسانی و امکان دسترسی سریع‌تر نهاده‌های تولید به منابع مالی در زنجیره تامین صنعتی شده و از این‌رو در زنجیره تامین جهانی بسیازی از صنایع نظیر خودرو، غذایی و آشامیدنی و ... مورد استفاده قرار گرفته است.

از آنجا که شفافیت در فناوری زنجیره بلوکی امکان فساد در طول زنجیره تامین -به ویژه در مواردی که مدارک و سوابق (اعم از قراردادها تا گواهی‌ها) نیاز به ثبت و عدم تغییر دارند- را کاهش می‌دهد، در راستای بهینه‌سازی مدیریت زنجیره تامین خودرو موارد زیر پیشنهاد می‌شود:

• استفاده از فناوری زنجیره بلوکی در زنجیره تامین خودرو در راستای حفظ ارزش برند و افزایش کیفیت خدمات پس از فروش از سوی خودروسازان
یکی از مشکلات اساسی خودروسازان نفوذ قطعات تقلبی در بازار لوازم یدکی و استفاده از آن در تعمیرگاه ها و نتیجتا کاهش ایمنی خودرو و نارضایتی مشتریان است که به کاهش ارزش برند آنان منتهی خواهد شد. با توجه به وجود ظرفیت‌های سیستم کدینگ GS1 در کشور و کاربرد بین‌المللی آن، پیشنهاد می‌شود یک کد منحصربفرد بر اساس این سیستم کدینگ به تمام قطعات منفصله، مجموعه‌های خودرو و خودرو اعم از تولید داخل و وارداتی تخصیص داده شده و در بستر پلتفرم زنجیره بلوکی این اطلاعات میان قطعه‌سازان، خودروسازان، نمایندگی‌ها و تعمیرگاه‌ها به اشتراک گذاشته شود و در صورت تعمیر خودرو نیز داده های مربوط به قطعات تعویض شده، فروشندگان آن قطعات و ... در این پلتفرم به اشتراک گذاشته شود تا ضمن فراهم شدن امکان شناسایی قطعات تقلبی، زمینه برای افزایش کیفیت خدمات پس از فروش و ایمنی بیشتر خودرو مهیا شود.

• استفاده از فناوری زنجیره بلوکی در فرآیند فروش خودرو به منظور کاهش حاشیه بازار و تصحیح فرآیند تنظیم بازار
با توجه به فقدان حضور سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) در خودروسازی‌های کشور، پیشنهاد می‌شود در راستای مدیریت بهینه منابع و فروش خودرو از پلتفرم زنجیره بلوکی برای ذخیره‌سازی و نگهداری داده های مربوط به فروشندگان (سازندگان خودرو، نمایندگی ها، نمایشگاه داران و سایر اشخاص حقوقی و حقیقی)، خریداران، انواع بیمه نامه های شخص ثالث و بدنه ثبت شده برای افراد، پلاک های بنام شده برای هر فرد و زمان خرید و فروش خودرو بر اساس اطلاعات دفاتر اسناد رسمی استفاده شود تا زمینه تنظیم بازار صحیح و عادلانه‌تر در این بازار فراهم آمده و به کاهش حاشیه بازار کمک خواهد کرد.

• پیاده‌سازی ابزارهای تامین مالی زنجیره‌ای بر پلتفرم زنجیره بلوکی در راستای تسریع انجام معاملات و کاهش جریان نقدینگی در این زنجیره
یکی از چالش‌های اساسی خودروسازان و صنعت خودرو در سال‌های اخیر، به ویژه با خروج آمریکا از برجام و تحریم مستقیم این صنعت، کمبود نقدینگی در این صنعت است. دولت به منظور رفع این مشکل و کاهش جابجایی نقدینگی در طول زنجیره تامین خودرو، ایجاد و توسعه ابزارهای تامین مالی زنجیره‌ای نظیر اوراق گام و سکوک را در دستور کار خود قرار داده است. پیاده‌سازی این ابزارهای تامین مالی بر بستر پلتفرم زنجیره بلوکی و اتصال آن به اطلاعات قید شده در بندهای قبل، می‌تواند به افزایش شفافیت، کاهش هزینه‌های دلالی در زنجیره و تسریع معاملات کمک کند.

در پایان خاطر نشان می‌سازد با توجه به وجود خلاءهای قانونی و پیچیدگی و ابهام در فناوری زنجیره بلوکی و همچنین تعدد نهادهای ذی‌مدخل در سیاستگذاری و تصمیم‌گیری برای بکارگیری این فناوری، ‌تهیه چارچوب قانونی و نظارتی برای استفاده از ظرفیت‌های این فناوری در زنجیره تامین رشته فعالیت‌های صنعتی الزامی است.

یادداشت از دکتر الهام اسمعیلی‌پور ماسوله عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی