به گزارش خبرنگار پرشین خودرو، در سالهای اخیر، عرضه خودرو در بورس کالا به یکی از مهمترین و درعین حال چالشبرانگیزترین موضوعات صنعت خودرو ایران تبدیل شده است و همچنان به دلیل مقاومت نهادهای نظارتی همچون شورای رقابت و سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان، این طرح بهطور کامل اجرایی نشده است.
خودروسازان میگویند در دسترسترین و یا به نوعی بهترین گزینه در وضعیت کنونی برای نجات از زیانهای انباشته و تأمین مالی خودروسازان و در سوی دیگر خریداران بازار خودرو، بورس کالاست؛ اما شورای رقابت معتقد است ورود خودرو به بورس ممنوع است.
البته روز گذشته وزارت صمت نیز در صف مخافان بورس کالا قرار گرفت و معاون وزیر در واکنش به عرضه خودرو در بورس گفت: «بورس از قوانین حوزه خودرو پشتیبانی نمیکند و فروش خودرو در بورس راهکاری موقت است که نمیتواند تداوم داشته باشد.»
فرشاد مقیمی افزود: «عرضه خودرو در بورس راهکار حل مشکلات صنعت خودرو نیست و فقط برای فرار از قیمت گذاری است.»
رئیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) تاکید کرد: «خودروسازان به جای تلاش برای دور زدن قانون باید به مقررات کشور پایبند باشند و در چارچوب قانون عمل کنند.»
به گفته معاون وزیر صمت «در قانون تنها مرجع تعیین قیمت خودرو، شورای رقابت است و ستاد تنظیم بازار هم ضوابطی برای آن در نظر میگیرد، همه خودروسازان باید از مصوبات این دو نهاد تمکین کنند.»
واکنش معاون وزیر صمت در حالی مطرح میشود که اخیرا به درخواست مجدد ایران خودرو، موضوع پذیرش ۳ محصول این شرکت در بورس کالا مصوب شده و این موضوع بار دیگر بحث بازگشت خودرو به تابلوی بورس کالا را مطرح کرده است؛ شیوهای که به گفته نهادهای نظارتی و مدیریتی غیرقانونی تلقی است.
البته بر اساس اعلام سازمان بورس، عرضه خودروهای تولید داخل در بورسکالا فاقد منع قانونی است. معاون نظارت بر بورسهای سازمان بورس در ماههای اخیر با ارسال نامهای برای مدیرعامل یکی از شرکت های خودروساز، عرضه محصولات این شرکت در بورسکالا را بلامانع دانسته و تاکید کرده است که هیچ منع قانونی در این زمینه وجود ندارد. حمید یاری در این نامه نوشته است: عرضه خودرو در بورس از نظر این سازمان و شرکت بورس کالای ایران هیچ گونه منع قانونی ندارد، بنابراین تولیدکنندگان خودرو در صورت تمایل میتوانند با ارائه برنامه تولید و عرضه، نسبت به طی مراحل پذیرش و عرضه محصولات خود مطابق با دستورالعملها و ضوابط جاری اقدام کنند.
متاسفانه در این جریان، بورس کالا، شورای رقابت، وزارت صمت و خودروسازان هر کدام استدلال خودشان را مطرح میکنند که البته نتیجه این تضاد چیزی جز بلاتکلیفی خریدار و فروشنده نبوده است.
با این حال آمارها همواره این مساله را تایید میکند که هر زمان خودرو وارد بورس کالا شده فاصله قیمت کارخانه و بازار کاهش پیدا کرده است. اما سوال اصلی اینجاست که چرا با وجود این همه تفاوت مثبت، باز هم راجع به این موضوع مقاومت میشود؟
شورای رقابت در این زمینه با استناد به انحصاری بودن بازار خودرو، همواره با عرضه خودرو در سازوکارهای بورس کالا مخالفت میکند و معتقد است این روش منجر به افزایش قیمت برای مصرفکنندگان میشود. از سوی دیگر، سازمان حمایت نیز تاکید دارد قیمت خودرو باید با در نظر گرفتن حقوق مصرفکننده تعیین شود و واگذاری آن به سازوکار عرضه و تقاضا، باعث بیثباتی در بازار خواهد شد.
ابزاری موثر برای تحقق قیمت واقعی خودرو
این در حالی است که خودروسازان بزرگ کشور در سالهای اخیر با بحرانهای مالی گستردهای روبهرو بودهاند. افزایش هزینههای تولید، نرخ بالای بهره بانکی، نوسانات ارزی و الزام به فروش محصولات با قیمت دستوری، به انباشت زیانهای هنگفت در ترازنامه شرکتهای خودروسازی منجر شده است. در این شرایط، مدیران خودروسازی بر این باورند که عرضه خودرو در بورس کالا میتواند ابزاری موثر برای تحقق قیمت واقعی محصولات و کاهش فشار مالی بر شرکتها باشد.
در این میان برخی کارشناسان نیز نسبت به تبعات احتمالی این اقدام هشدار میدهند. به باور آنان، اگرچه عرضه در بورس میتواند به واقعی شدن قیمت خودرو کمک کند، اما در صورت نبود نظارت کافی، ممکن است فاصله قیمتی میان کارخانه و بازار را افزایش دهد و مصرفکنندگان واقعی همچنان قربانی سفتهبازی و دلالی شوند.
با این وجود خودروسازان معتقدند که در ۱۵ سال گذشته روش های قیمت گذاری و فروش خسارات جبران ناپذیری را برای صنعت و بازار و مردم به دنبال داشته است بنابراین یا باید در مصوبات شورای رقابت و محاسبات قیمت تجدید نظر جدی شود و یا مسیرهایی دیگری انتخاب شود که در دسترس ترین راهکار، عرضه خودرو در بورس کالاست.
با توجه به این مساله و اصرار خودروسازان در این زمینه، از سوی کارشناسان تاکید میشود که در صورت اجرای راهکار عرضه در بورس ،همزمان با توسعه عرضه در بورس، باید سیاستهای کنترلی مانند شفافیت اطلاعاتی، محدودیت خرید برای مصرفکنندگان غیرواقعی و رصد دقیق معاملات در دستور کار قرار گیرد.
مسیری برای عبور از سیاستهای ناکارآمد
واقعیت این است که عرضه در بورس کالا یک راهکار موقت است و در هیچ کشوری خودرو از طریق بورس عرضه نمیشود. اما در شرایط خاص و تورمی ایران، این روش میتواند بخشی از مشکلات بازار را کاهش دهد.
در این خصوص یک کارشناس صنعت خودرو معتقد است: اگر عرضه خودرو به اندازه کافی و متناسب با تقاضا باشد و قیمتگذاری دستوری حذف شود، نیازی به بورس کالا نخواهد بود. اما تا رسیدن به آن نقطه، این روش میتواند یکی از کارآمدترین و در دسترس ترین راهکارهای موجود باشد.
این روش که با هدف ایجاد شفافیت در فرآیند خرید و فروش، کاهش رانت و واسطهگری و نزدیک کردن قیمت کارخانه به بازار آزاد آغاز شد، اکنون به نقطهای رسیده که همچنان موافقان و مخالفان جدی دارد. برخی نمایندگان مجلس و کارشناسان بازار سرمایه، بورس کالا را مسیری روشن برای عبور از مشکلات دیرینه صنعت خودرو میدانند؛ درحالی که گروهی دیگر آن را اقدامی مقطعی و ناکارآمد قلمداد کرده و بازگشت به روشهای سنتی همچون قرعهکشی و قیمتگذاری دستوری را پیشنهاد میکنند.
اما تجربه عرضههای گذشته نشان داده است که خودروها معمولا در بورس با قیمتی پایینتر از بازار آزاد به دست مصرفکنندگان رسیدهاند؛ تجربه موفقی که باعث رضایت نسبی خریداران شده و فشار روانی بر بازار آزاد را کاهش داده است. بنابراین این روش علاوهبر کاهش رانت و واسطهگری، شفافیت در خرید و فروش را افزایش داده و امکان تعیین قیمت بر اساس عرضه و تقاضا را فراهم کرده است.
بهبیان دیگر، این روش اجازه نمیدهد سودهای بادآورده در جیب واسطهها برود و به چرخه تولید بازمیگردد؛ موضوعی که درنهایت به نفع مصرفکننده واقعی هم خواهد بود. البته نکته مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد اینکه منافع خریداران و کاهش قیمت بهشرط تداوم عرضه و پوشش تقاضای واقعی امکانپذیر است. در غیر این صورت، بازار آزاد همچنان بهفعالیت خود ادامه میدهد و اختلاف قیمت پابرجا خواهد بود.
زیانهای چند لایه حذف خودرو از بورس کالا
ضمن اینکه به گفته کارشناسان عرضه خودرو در بورس به خودروسازان امکان میدهد تا محصولات خود را با قیمت واقعی بفروشند. این اتفاق به مدیریت بهتر نقدینگی کمک میکند و مانع زیاندهی ناشی از قیمتگذاری دستوری میشود. وقتی خودروساز به جای فروش زیر قیمت، درآمد واقعی داشته باشد، میتواند سرمایهگذاری بیشتری در بخش تحقیق و توسعه و ارتقای کیفیت انجام دهد.
اما ممانعت از عرضه خودرو در بورس کالا، برخلاف آنچه بهعنوان مصلحت اعلام میشود، پیامدهای منفی متعددی برای اجزای مختلف اقتصاد به همراه دارد که مهمترین آنها در کنار تضعیف بازار سرمایه و تشدید بیاعتمادی به سرمایه گذاری، کاهش شفافیت و بازگشت رانت به بازار خودرو است.
در واقع در بورس کالا، قیمتها، خریداران، حجم معاملات و سازوکار عرضه همگی روشن و مستند است و تقاضای کاذب بهطور قابلتوجهی کاهش پیدا میکند و مصرفکنندگان واقعی در اولویت قرار میگیرند اما با حذف این بستر و تداوم سیاستهای دستوری در قیمت، مجددا فضا برای واسطهگری، لابیگری و معاملههای پنهان فراهم خواهد شد.
به هر ترتیب آن چه که باید گفت اینکه تنها گروهی که از مناقشه این روزها و حذف خودرو از بورس کالا سود میبرند، همان واسطهها و دلالهایی هستند که با بهرهگیری از بینظمی بازار، سودهای کلانی به جیب میزنند در حالی که به گفته بسیاری از کارشناسان شرط تحول در بازار خودرو در کنار پرهیز ار تصمیمات شتابزده، بازگشت به سازوکارهای شفاف مانند بورس کالا و اعتماد به مکانیزم بازار است.
نظر شما